สัมภาษณ์ กนกรัตน์ เลิศชูสกุล ผู้เขียนหนังสือ
“จากมือตบถึงนกหวีด”
เป็นเวลา 10 กว่าปีที่คุณและผู้คนจำนวนมากมายเข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณระลอกแล้วระลอกเล่า ทุ่มพลังงานงาน แรงกายแรงใจ พลังทรัพย์ เวลา ความสะดวกสบายในชีวิต หรือหลายคนเสี่ยงชีวิตตัวเองเลยด้วยซ้ำในระหว่างการเข้าร่วม พวกคุณอาจจะมีคำถามหรือข้อสงสัยมากมายอยู่ในใจ ที่ยังไม่สามารถตอบได้ เนื่องจากในช่วงเวลานั้นเราเป็นเพียงผู้เข้าร่วม หรืออาจจะเป็นเพียงแกนนำในระดับท้องถิ่นที่มองไม่เห็นภาพรวม ไม่ว่าจะเป็น
- ทำไมแกนนำจังตัดสินใจแบบนั้น แกนนำแต่ละกลุ่ม แต่ละปีก ต้องเผชิญปัญหา และอุปสรรค อะไรบ้าง ที่ทำให้เขาตัดสินใจมากมายทั้งที่เราเห็นด้วยและไม่เห็นด้วย ?
- ทำไมแต่ละกลุ่มต้องทะเลาะกัน ทำไมพันธมิตรต้องทะเลาะกับพรรคประชาธิปัตย์ ทำไมพันธมิตรต้องตั้งพรรคการเมืองใหม่ ทำไมสุดท้ายพรรคการเมืองใหม่ล้มเหลว ?
- หรือคุณคงเคยถามตัวเองว่า ทำไมในขบวนการจึงมีคนและกลุ่มที่ทำอะไรแบบที่คุณไม่เห็นด้วย ทำไมพวกเขามีพฤติกรรมแบบนั้น แบบนี้ ทำไมพวกเขาจึงช่วงแตกต่างกับพวกคุณเสียเหลือเกิน หรือทำไมเขาจึงยอมทำตามแกนนำทุกอย่าง หรือบางกลุ่มก็ไม่เห็นด้วยกับแกนนำและมักทำอะไรที่ตรงข้ามกับสิ่งที่แกนนำพยายามรณรงค์ ?
- ทำไมบางช่วงขบวนการเติบโตมีพลังมาก บางครั้งทำไมทะเลาะกันจังเลย ทำไมบางช่วงขบวนการหายไป บางครั้งมีกลุ่มใหม่ชื่อแปลกๆ เกิดขึ้นมากๆ และทำไมจึงฟื้นตัวกลับมามีพลังมากในช่วง กปปส. (คณะกรรมการประชาชนเพื่อการเปลี่ยนแปลงปฏิรูปประเทศไทยให้เป็นประชาธิปไตยที่สมบูรณ์แบบอันมีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประมุข) ?

แกนนำพันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตยรุ่นแรก (พูด) พล.ต.จำลอง ศรีเมือง, (ยืนข้างหลังจากซ้าย) สมศักดิ์ โกศัยสุข,
พิภพ ธงไชย, สนธิ ลิ้มทองกุล, สมเกียรติ พงษ์ไพบูลย์ (ที่มา: Wikimedia Common)
ถึงแม้ว่า หนังสือเล่มนี้อาจจะไม่สามารถตอบคำถามทุกอย่างที่คุณมีและต้องการรู้ แต่งานชิ้นนี้พยายาม สร้างถามคำถามหลายอย่าง และพยายามหาคำแทนพวกคุณ ในการตอบคำถามเหล่านี้ ทั้งที่ผู้เขียนตั้งเอง และผู้อ่านสนใจ ผู้เขียนพยายามทำในสิ่งที่งานก่อนหน้านี้ไม่ได้ คือการไปคุยกับคนธรรมดาที่ไม่ได้เป็นแกนนำในกรุงเทพมหานคร ที่มีชื่อเสียงที่งานจำนวนมากมักทำ แต่งานชิ้นนี้พยายามไปคุย สัมภาษณ์เชิงลึกกับคนทำธรรมดา ๆ ที่เข้าร่วมขบวนการ ทั้งคนที่เป็นคนเข้าร่วมขบวนการธรรมดา ไปจนถึงแกนนำในท้องถิ่นที่ไม่ปรากฎตัวในสื่อมวลชนทั่วไป เพื่อที่จะเข้าใจว่าจริง ๆ แล้วคนทั่วไปที่เขาร่วมเขาเป็นใคร มีหน้าตาอย่างไร และคิดอย่างไร โดยงานชิ้นนี้ไปคุยกับผู้คนทั่วประเทศ 100 คน โดยพยายามให้ครอบคลุมผู้คนที่มีความหลากหลายในหลากหลายมิติมากที่สุด ไม่ว่าจะเป็นใน
- เชิงพื้นที่ สัมภาษณ์คน ใน 4 ภูมิภาคของไทย ได้แก่ เหนือ อีสาน ใต้ และ กรุงเทพ ในพื้นที่ 13 จังหวัด ได้แก่ เชียงใหม่ ลำพูน สงขลา สุราษฎร์ธานี เพชรบุรี ประจวบคีรีขันธ์ นครราชสีมา ขอนแก่น อุดรธานี กรุงเทพมหานคร นครศรีธรรมราช ภูเก็ต และพัทลุง
- เชิงหลากหลายด้านภูมิหลังทางสังคมเศรษฐกิจ จากกลุ่มอาชีพ ตำแหน่งและสถานภาพในองค์กร ระดับการศึกษา และเพศ
- และ เชิงความหลากหลายด้านบทบาท หน้าที่ และระดับการมีส่วนร่วมในขบวนการฯ ในการเลือกผู้ให้ข้อมูล งานชิ้นนี้พยายามเลือกคนจากกลุ่มที่ทำหน้าที่และมีบทบาทที่หลากหลายในการสนับสนุนขบวนการต่อต้านทักษิณ ไม่ว่าจะเป็นแกนนำในระดับจังหวัดและท้องถิ่นต่างๆ ไปจนถึงผู้สนับสนุนด้านการเงิน หรือ “กลุ่มแม่ยก-พ่อยก” ผู้ชุมนุมแบบปักหลักถาวร ผู้สนับสนุนในระดับปฏิบัติการในหน้าที่ต่างๆ เช่น การ์ด กลุ่มจัดเตรียมเวทีและเสบียงอาหาร ฯลฯ นอกจากหน้าที่แล้ว งานชิ้นนี้ยังพยายามครอบคลุมระดับการมีส่วนร่วม ไม่ว่าจะเป็นผู้มีส่วนร่วมอย่างแข็งขันและต่อเนื่อง ไปจนถึงผู้สนับสนุนเพียงทางใจและทุนทรัพย์ แต่ไม่เคยเข้าร่วมการชุมนุมเลย

พันธมิตรประชาชนเพื่อประชาธิปไตย เคลื่อนไปปักหลักชุมนุมหน้าทำเนียบรัฐบาล
ในการพูดคุยงานชิ้นนี้พยายามชวนคุยใน เรื่องสำคัญ ๆ 4 เรื่องหลักที่จะช่วยในเราเข้าใจทั้งภาพกว้าง และลักษณะเฉพาะของแต่ละกลุ่ม คือ
-
ปัจจัยอะไรบ้างที่มีผลต่อการตัดสินใจเข้าร่วม หรือเลือกสนับสนุนแนวคิดและยุทธศาสตร์ในการเคลื่อนไหว ไม่ว่าจะเป็น ภูมิหลังและพลวัตของครอบครัว ความเชื่อทางการเมืองของพ่อแม่ เงื่อนไขทางสังคมเศรษฐกิจ และการกล่อมเกลาทางการเมืองและสังคมในวัยเยาว์ ประสบการณ์ในการเข้าร่วมทางการเมืองก่อนเข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณ ไม่ว่าจะเป็นขบวนการนิสิตนักศึกษาช่วง 14 ตุลาคม พ.ศ. 2516 ขบวนการคอมมิวนิสต์หลัง 6 ตุลาคม พ.ศ. 2519 ขบวนการเรียกร้องประชาธิปไตยในช่วงเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2535 ขบวนการภาคประชาชนช่วงทศวรรษ 2530-40 ขบวนการปฏิรูปการเมือง พ.ศ. 2540 ที่มีผลต่อการเข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณ
-
บทบาทและทัศนคติของผู้สนับสนุนที่มีต่อขบวนการต่อต้านทักษิณในช่วงเวลาต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเหตุผลและที่มาของการเข้าร่วมสนับสนุนขบวนการฯ บทบาท หน้าที่ ระดับ และรูปแบบ การมีส่วนร่วมในขบวนการฯ ความคิดเห็นและจุดยืนต่อการเติบโต เปลี่ยนแปลง ทั้งในเชิงยุทธศาสตร์และอุดมการณ์ ความขัดแย้ง การซบเซา และการกลับมาฟื้นตัวใหม่ ในแต่ละช่วงของขบวนการฯ
-
การเปลี่ยนแปลงหรือการยืนหยัดทางอุดมการณ์ของผู้สนับสนุน ผ่านการทบทวนชีวิตทางการเมืองที่ผ่านมาของพวกเขา และแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเกี่ยวกับประชาธิปไตย สถาบันทางการเมือง การรัฐประหาร กระจายอำนาจ การเติบโตขึ้นของเสื้อแดง ทักษิณ วิสัยทัศน์ที่มีต่อแนวทางการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งและการเมืองไทยในอนาคต

ในเบื้องต้นสิ่งที่งานชิ้นนี้ค้นพบ และมีประโยชน์สำหรับคนที่เคยเข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณ ที่พอจะให้พวกคุณได้เห็นอรรถรส ก่อนที่จะซื้อหนังสือและไปอ่านในรายละเอียดเพิ่มเติม คือ
พวกคุณมีความหลากหลายมาก ไม่ว่าจะเป็นในเชิงสาขาอาชีพ ชนชั้น เช่น กลุ่มข้าราชการ กลุ่มผู้ประกอบการขนาดเล็กและกลาง นักการเมืองท้องถิ่น กลุ่มศาสนา กลุ่มศิลปิน สื่อมวลชนท้องถิ่น นักพัฒนาในองค์กรพัฒนาเอกชน กลุ่มคนรุ่นใหม่ กลุ่มผู้เกษียณอายุ กลุ่มแรงงานนอกระบบ เช่น คนขับจักรยานยนต์รับจ้าง เจ้ามือหวยใต้ดิน กลุ่มวิชาชีพ (professionals) เช่น ทนายความ แพทย์ ทันตแพทย์ อาจารย์มหาวิทยาลัย วิศวกร กลุ่มพนักงานบริษัททั้งผู้บริหารระดับสูง เสมียนไปจนถึงพนักงานขายของหน้าร้าน
อุดมการณ์ และ ฐานคิดทางการเมือง ไม่ว่าจะเป็น กลุ่มอนุรักษ์นิยมเหนียวแน่น (unswerving conservatives) กลุ่มเสรีนิยมผู้ยอมประนีประนอม (compromised liberal) หรือ กลุ่มเสรีนิยมผู้ถูกทำให้เป็นชายขอบ (marginalised liberals) ซึ่งแต่ละกลุ่มก็มีจุดเริ่มต้นในการเข้าร่วมขบวนการไม่เหมือนกัน สนับสนุนประเด็นทางการเมืองที่แตกต่างกัน
น่าสนใจถ้าคุณจะลอง locate หรือประเมินเล่นๆ ว่าตัวคุณเองอยู่ตรงไหนใน spectrum ความหลากหลายนี้ คุณเป็นใคร คุณอยู่ในกลุ่มไหน อะไรทำให้คุณเข้าร่วม คุณเข้าร่วมเมื่อไร คุณได้รับแรงบันดาลใจจากอะไร คุณมีจุดยืนทางการเมืองแบบการแบ่งอุดมการณ์อย่างไร ไม่ว่าจะเป็น อนุรักษ์นิยม เสรีนิยมที่มีหลากหลายแบบ ในแต่ละช่วงคุณเห็นด้วยหรือไม่เห็นด้วยกับประเด็นอะไร ของขบวนการ และคุณมีปฏิบัติการอย่างไรในการแสดงออกทางการเมืองของคุณ ทั้งหมดมันจะช่วยให้เราเข้าใจภาพอันซับซ้อนของการเคลื่อนไหว ว่าไม่ใช่ทุกคนที่คิดเหมือนเรา ซึ่งทั้งหมดมันจะเริ่มต้นทำให้เราเข้าใจพัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงต่างๆในขบวนการที่เราเคยเข้าร่วม

กลุ่ม กปปส.จังหวัดสุรินทร์ วางแผนเคลื่อนไหวใหญ่ ปิดสถานที่ราชการทั่วจังหวัดในวันที่ 22 มกราคม พ.ศ. 2557
- ทำไมในช่วงแรกกระบวนการภายใต้การนำของพันธมิตรจึงประสบความสำเร็จในการดึงผู้คนจำนวนมากมายที่มีสถานะและความคิดที่แตกต่างกันเข้าร่วมขบวนการจนกลายเป็นขบวนการที่พลังในช่วงต้นของพันธมิตร ในปี พ.ศ. 2548-2549 ?
- การเปลี่ยนแปลงไปชูประเด็นที่เน้นเรื่อง ชาติ ศาสนา และ พระมหากษัตริย์มากขึ้น ช่วยดึงดูดให้กับคนที่ให้ความสำคัญกับ ชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย์ ทำให้ผู้ร่วมสนับสนุนมากขึ้นหรือน้อยลงอย่างไร?
- อะไรคือที่มาของการเติบโตอีกครั้งของขบวนการต่อต้านทักษิณ ในช่วงการขับไล่รัฐบาลสมัคร และสมชาย ?
- ทำไมหลังชัยชนะในการไล่รัฐบาลเหล่านั้นแล้ว และได้รัฐบาลที่มาจากพรรคประชาธิปัตย์ การเมืองหลายคนในขบวนการเคยสนับสนุน ทั้งแกนนำและขบวนการจึงขัดแย้งกันอย่างรุนแรง และอะไรคือปัจจัยที่ทำให้ผู้สนับสนุนขบวนการเริ่มค่อยๆ ลดน้อยลง ?
- การเติบโตของขบวนการย่อยๆ ที่เรียกร้องประเด็นเฉพาะ ในช่วงรัฐบาลยิ่งลักษณ์ บอกอะไรเรา ?
- และที่สำคัญที่สุด อะไรที่ช่วยให้ขบวนการต่อต้านทักษิณ กลับมาประสบความสำเร็จอีกครั้งในช่วงปี พ.ศ. 2556-2557 ภายใต้การนำของ กปปส. ?
และทั้งหมดนี้เป็นสิ่งที่หนังสือเล่มนี้พยายามตอบ
สุดท้ายต้องขอขอบพระคุณ ผู้เข้าร่วมขบวนการต่อต้านทักษิณจำนวนกว่า 100 คนที่ให้โอกาสดิฉันในการพูดคุยเรียนรู้จักชีวิตของพวกคุณ เข้าใจคุณในมิติและมุมมองที่ซับซ้อนกว่าที่ผ่านมา
กนกรัตน์ เลิศชูสกุล
____________________________________________________