รณชิต คูหา วิเคราะห์ประวัติศาสตร์ยุคนั้นทั้งที่เขียนโดยนักวิชาการทางการของอังกฤษยุคอาณานิคมเอง และที่เขียนโดยนักประวัติศาสตร์รุ่นหลังที่มองตนเองว่าเป็นฝ่ายซ้ายหรือฝ่ายก้าวหน้า แต่คูหากลับวิจารณ์ว่าทั้งหมดไม่เคยคิดว่าชาวนาเป็นมนุษย์เต็มที่ มองชาวนาเป็นผู้ที่คิดไม่เป็น เป็นผู้ที่ไม่มีจิตสำนึก เมื่อเขียนประวัติศาสตร์ด้วยกรอบเลนส์ความคิดแบบนี้ สิ่งที่แสดงออกมาคือคำอธิบายว่าการกบฏชาวนาเป็นเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นโดยบังเอิญ เพราะฉะนั้นประวัติศาสตร์ของการกบฏชาวนาจึงออกมาในรูปแบบที่ไม่สมบูรณ์และไม่ถูก(ต้อง) แต่อย่างที่คูหาเล่าเขียน โดยการใช้เอกสารของรัฐอังกฤษผู้โหดร้ายป่าเถื่อนนั้น ในความจริงการกบฏของชาวนาไม่ได้เกิดขึ้นโดยบังเอิญ แต่เกิดจากการที่ชาวนาสำนึกคิดทบทวนการกดขี่และวางแผนต่อต้านอำนาจโหดร้ายป่าเถื่อนเอง

 

ความไม่สมบูรณ์และความไม่ถูก(ต้อง)นี้ไม่ใช่แต่ปัญหาทางความรู้หรือทางวิชาการ แต่เป็นปัญหาทางสังคมการเมืองและการเปลี่ยนแปลงสังคม เพราะความเข้าใจที่ประชาชนมีเกี่ยวกับทั้งประวัติศาสตร์และความสัมพันธ์ระหว่างประวัติศาสตร์และปัจจุบันเป็นพื้นฐานของการจินตนาการว่าอนาคตจะเป็นอย่างไรและตนเองจะได้มีบทบาทอะไรในการสร้างสรรค์อนาคตนั้นในฐานะที่เป็นประชาชนคนหนึ่ง ขอพูดง่าย ๆ ว่า ในสังคมการเมือง ไม่ว่าระดับโลก ชาติ หมู่บ้าน หรือครอบครัว ที่ยังมีผู้มีอำนาจกดขี่ผู้ไม่มีอำนาจ การกบฏและการเขียนประวัติศาสตร์ของการกบฏเป็นสองส่วนของการต่อสู้เดียวกัน

 

ในหนังสือเล่มนี้ คูหากลับไปอ่านหลักฐานในหอจดหมายเหตุประเทศอังกฤษใหม่อีกครั้ง พยายามฟังเสียงและหาเศษประสบการณ์ของชาวนาในเอกสารที่เขียนโดยเจ้าหน้าที่รัฐอาณานิคม โดยการใช้เลนส์กรอบคิดที่คูหาและเพื่อนร่วมเส้นทางในกลุ่มคนที่ศึกษาผู้อยู่ในสถานะรอง (Subaltern Studies Collective) คิดขึ้นตามอันโตนีโอ กรัมชี (Antonio Gramsci) ที่ตระหนักว่าเสียงของผู้ถูกกดขี่ไม่เคยหายไป ด้วยเป็นเพราะว่าการครองความเป็นใหญ่ (hegemony) โดยผู้มีอำนาจนั้น ต้องอาศัยผู้ที่ไม่มีอำนาจเพื่อให้เกิดขึ้นได้ คูหาอธิบายและแสดงวิธีอ่านเอกสารและเล่าเขียนประวัติศาสตร์ฉบับใหม่ ฉบับประชาชน โดยการอ่านระหว่างบรรทัดในเอกสารของผู้มีอำนาจเพื่อเข้าใจว่าชาวนาพลิกโลกของตัวเองอย่างไรและทำไม เพราะตอนต่อต้านอำนาจและกบฏมีความเสี่ยงสูง ถ้าหากชนะจะเข้าสู่อนาคตที่ดีกว่า แต่ถ้าหากแพ้จะเข้าสู่อนาคตที่แย่กว่า ทำให้คูหาเข้าใจว่า “การอ่านบันทึกเรื่องการกบฏจะต้องอ่านย้อนเกล็ดขึ้นไปเพื่อให้เห็นความอาจหาญมุ่งมั่นของชาวกบฏที่ต้องการจะพลิกฟ้าคว่ำแผ่นดิน”

 

หนังสือเล่มนี้พิมพ์เป็นภาษาอังกฤษครั้งแรกในปี ค.ศ. 1983 (พ.ศ. 2526) เป็นประวัติศาสตร์กบฏชาวนายุคอาณานิคมของอินเดียฉบับใหม่ แต่ในเวลาเดียวกันเป็นการเริ่มต้นการมีประวัติศาสตร์นิพนธ์กระแสใหม่ที่มีผลอย่างกว้างขวางในหมู่นักประวัติศาสตร์ทั่วโลก  ไม่ว่าจะเรียก subaltern history หรือประวัติศาสตร์ฉบับประชาชนอย่างที่ผู้เขียนเรียกในคำนำเสนอนี้ การพิมพ์หนังสือฉบับภาษาไทย ณ เวลานี้ภายใต้การลุกฮือการเคลื่อนไหวของเยาวชนและประชาชนผู้กล้าหาญที่พูดตรงไปตรงมาและตั้งคำถามเกี่ยวกับสถาบันที่ใช้อำนาจในประเทศไทย ประกอบด้วย รัฐ ทหาร ตุลาการ และกษัตริย์ เป็นการเผยแพร่ความรู้ใหม่ที่ทั้งเหมาะ สำคัญ และน่าตื่นเต้นทางทั้งสังคมการเมืองและการเขียนประวัติศาสตร์ของการเปลี่ยนแปลงสังคมการเมืองนั้น  

 

_______________________

 

บางส่วนจากคำนำเสนอ โดยไทเรล ฮาเบอร์คอร์น